Zuid-Oost-Europa II (2007)

BALKAN BOYS RETURN: GRIEKENLAND, MACEDONIË, ALBANIË, MONTENEGRO, KROATIË, BOSNIË-HERZEGOVINA


“I’m sorry, my English is really worse”, zo wimpelde Arnoud droogkomisch de talloze verkopers van zonnebrillen, petten en andere meuk af. We lagen op het strand van Athene! Toch maar een petje gekocht, want de zon stond er op 10.
Balkan II dus (the sequel), met Arnoud, Elmer en Kors, en met GRIEKENLAND als eerste halte. We zaten in prima hostel Aphrodite, gerund door aardige lui die in hun kelderbarretje soms gratis ouzo bij het bier schonken. Ik had me de oeroude polis Athene heel anders voorgesteld, maar het bleek vooral te bestaan uit lelijke appartementenblokken aan krappe straten boordevol auto’s en opvallend weinig sporen uit de Oudheid. Niet zoals Rome dus, ook met minder Mediterrane sfeer.

Vol goede moed togen we de tweede dag naar de Akropolis. Een wereldattractie die ik altijd al wilde zien. En uitgerekend dat weekend was de security aan het staken: gdvrrrrdgdvrrr!! Busladingen toeristen stonden vloekend onder de beroemde trappen. Als doekje voor het bloeden het Theater van Dionysos en het Olympeion met enorme Korinthische zuilen bezocht, maar het bleef frustrerend om hoog in de verte telkens die Akropolis te zien, onbereikbaar. Het werd pas weer wat beter na een lange tramrit naar het strand, waar de halve liters maar €1,50 waren, Mo een voetbal kocht en de zon langzaam in zee zakte. Het is vakantieieieie! :)

Na de eerste avond aanvankelijk rustigjes op terrasjes doorgebracht te hebben, werden we in de hostelkelder onthaald op vele glaasjes ouzo, dus werd het toch nog laat. De dag erop met onze wazige hoofden gelukkig nog wel wat mooiere delen van Athene gezien, met weidse vergezichten vanaf de vele heuvels die de stad rijk is. We liepen langs een prachtig bewaard gebleven tempel bij de oude Agora, vol restanten uit het glorierijke verleden. Soort Forum Romanum eigenlijk. Later, in de wijk Piraeus, langs Olympische stadions van 2004 en het dikke stadion van Olympiakos. Helaas was ook hier alles dicht. Op het strand weer verkoeling gezocht, waarna potverdorisch in de tram m’n portemonnee gerold is! Gelukkig tijdig alle pasjes laten blokkeren en geld vanuit Zeijen naar Arnoud laten sturen. Na een snelle snack en wat blikken en chips ingeslagen te hebben, doken we de trein in voor een nachtrit naar Thessaloniki. Erg gelachen met twee Koreanen, vooral toen er een grote rugzak uit het rek donderde en meerdere blikken bier door de coupé vlogen; alles zat eronder haha. Met Kors tot laat uit het raam gehangen en het Griekse berglandschap vol lichtjes onder een kraakheldere Melkweg aan ons voorbij zien trekken. Voor het beste reisgevoel zweer ik nog altijd bij de trein! :)

In Thessaloniki overgestapt op een trein naar de echte Balkan: MACEDONIË! Daar was het landschap gelijk veel minder dor, waren de bergen een stuk hoger en de mensen een stuk armer. Boeren en herders werkten op het land, losse geiten en paarden stonden treurig aan een touwtje in de schroeiende hitte, veel vervallen huizen met zooi eromheen, rokende ouwe Yugo’s toeterden zich langs paard-en-wagens. De trein toeterde trouwens op haar beurt geiten van de rails. Hangend uit de ramen genoten we van het uitzicht. Rond twaalven waren we in Skopje, waar we even moesten wennen aan de behoorlijk irritante taxichauffeurs. Eerst maar even een drinkje gedaan, toen te voet het centrum in, want als ze zo opdringerig gaan doen gaan wij mooi lopen. We kwamen via via aan een redelijk appartement, voor iets van €15 pppn, dat was inclusief kakkerlakken. We meetten trouwens 42 graden in de schaduw en 66 in de zon! Heeeet!!!

Skopje is in 1963 praktisch geheel verwoest door een aardbeving, dus veel oude gebouwen vind je er niet. Ervoor in de plaats kwamen, hoe kan het ook anders, monstrueuze grijze betonblokken. Toch bleek het oude Albanese gedeelte Carsija nog best de moeite waard. Een mooie moskee, Turkse badhuizen, een fort, wat leuke steegjes en een oude brug over de Vardar, waar Roma-kindjes hun duikkunsten showden. Aan de andere oever lagen moderne terrassen, waar we een paar cocktails probeerden en een riante lunch nuttigden. Net als vorig jaar in Zagreb, viel het op dat het erg rustig was in de stad; iedereen bleek ditmaal in Ohrid te zitten.

Per taxi belandden we nog in Suto Orizari, een wijk die met 40.000 zielen de grootste Roma-gemeenschap van Europa vormt. We dachten bij de eerste vuilnisbelten al dat we er waren, maar ze bleken iets verder weggestopt. Ik verwachtte echte krottenwijken zoals in Belgrado en ook een beetje in Athene, maar het was toch meer een wijk met stenen huizen. Er stonden zelfs hele villa’s! Wel met hier en daar kleinere hokjes ertussen gebouwd, overal vuilnis, open waterafvoer, modderige zijweggetjes en veel drukte op straat. Bij de ondergaande zon deden de stofwolken en rookgeuren wel wat denken aan Afrika. Toch kon je er opvallend rustig rondlopen, al keek men oprecht verbaasd dat er toeristen liepen. We liepen op muziek af, er bleken twee bruiloften bezig te zijn: eentje op een sportveld en eentje midden op straat. Beide begeleid door knoepertharde Balkanherrie. Op een terras nog met een sympathieke straatverkoper zitten praten, die zei dat die bruiloften Roma uit heel Europa aantrekken. Vandaar dus al die patserbakken met D-, S-, F- en A-stickers. Hij droomde ervan naar West-Europa te gaan, om te ontsnappen aan de armoede. Ook hij was enorm verbaasd dat wij door die wijk liepen, en eigenlijk überhaupt dat we op vakantie in Macedonië waren, haha. Het was een erg interessant uitstapje, dat mijn beeld van de Roma positief heeft veranderd.

Een busrit van vier uur over het Macedonische platteland bracht ons in Ohrid. Het meer lag te dampen in de middagzon, aan de overkant lonkte Albanië al. Op het station belaagd door de bekende mannetjes, en met één van hen in z’n stokoude Yugo gestapt. Op elkaar gepropt reden we door Ohrid naar een vers gemetselde appartementenwijkje, speciaal voor de toeristen waarschijnlijk. Grote kamer met z’n allen voor de lieve som van €5 pppn! :)
Hoe relaxed was het aan het meer: zittend op de kade, beentjes in het water, broodje kip en koude Skopsko’s bij de hand, magische zonsondergang en heerlijke temperaturen. De puike pizza daarna in de stad maakte het plaatje compleet. Tot een uur of vier in de stamvolle binnenstad doorgebracht, met zoals overal op de Balkan prachtige vrouwen en apen van jongens.
De tijd in Ohrid verder benut door een aantal pittoreske, eeuwenoude kerken en millennia-oude opgravingen te bezichtigen, te snorkelen (waarbij Kors en ik een waterslang zagen) en natuurlijk weer helemaal omhoog naar het fort te klimmen. De laatste nacht ook weer lang doorgegaan in het drukke centrum, het was weer erg gezellig.

Na amper drie uur slaap namen we een bus langs de oostkant van het meer en wankelden we ALBANIË binnen. Leuke foto’s bij het grensbord met ‘Republika Shqiperia’ gemaakt, compleet met kogelgaten (?). We zagen overal de eenmansbunkertjes, als herinnering aan het paranoïde regime van Enver Hoxha. Via Pogradec reisden we over een schitterende route over de bergen door naar hoofdstad Tirana. Het leek me altijd al een uitdaging eens naar Albanië te gaan, en het bleek erg interessant allemaal. Op veel plekken straatarm (na Moldavië het armste land van Europa, zie daarvoor Oost-Europa I), veel afgebladderde Sovjet-style flats (hoewel in Tirana erg veel flats waren opgeleukt met een lik felgekleurde verf; van binnen zal het nog wel een bende zijn, maar het oog wil ook wat), mensen met paard en wagen, langs de weg mensen die net als in Afrika benzine in plastic flessen verkopen.

Tirana was gelijk groot, druk en heet. Er bleek maar één hostel in de stad (Backpacker Hostel), waar je in de tuin fijn een koude Tirana of Norga kon nuttigen. Na een nacht goed bijslapen (dat moet soms ook echt even..) stonden we in Sahara-temperaturen op Tirana’s centrale Skanderbeg-plein, waar we een moskee bezochten, een superstandbeeld van Skanderbeg bewonderden (zeg maar de Willem van Oranje van Albanië) en wegens de hitte het Nationaal Museum indoken, waarvan de gevel fantastisch getooid was met stoere communistische kameraden. Interessant was vooral dat het museum eerst de (voorspelbare) grootsheid van de Illyriërs, later Skanderbeg en nog later de partizanen tegen de Italiaanse fascisten liet zien, maar ook dat in de laatste zaal slachtoffers van Hoxha’s wandaden werden herdacht.

Albanië wordt echt ‘gesponsord’ door Mercedes: werkelijk óveral zie je die bakken rijden, van gammel tot blinkend. Eromheen echter veel armoede: brandende vuilcontainers, met afval volgestorte riviertjes, zwerfkindjes die op straat slapen (en waar mensen kleingeld op leggen), autowrakken, enórme potholes (we moesten nog een kleine Honda uit een gat helpen tillen!) bedelaars en ingestorte huizen. De nieuwe rijke wereld rukt echter meedogenloos op, dus zo zaten we hoog in de luxe Sky Bar rondjes te draaien boven deze stad die net uit de Derde Wereld lijkt gestapt. Vanuit die bar kon je ’s avonds goed zien hoe beurtelings in een wijk de stroom uitviel!

In Albanië brachten we verder nog een bezoek aan Kruja, waar we de resten van Skanderbegs kasteel bekeken. Van hieruit weerstond Albanië drie keer een Turkse invasie, tot het in de 15e eeuw alsnog werd ingelijfd. Mooi dorpje en een leuk museum vol wapens uit de riddertijd. Onderweg zie je een oma die haar geit uitlaat, een slager met een gevild beest over z’n schouder lopen en dus overal op ‘strategische’ plekken die bunkers. Het verhaal gaat dat Hoxha met een tank op zo’n bunker heeft laten schieten, terwijl de ontwerper erin zat. Zo wist hij zeker dat hij waar voor z’n geld kreeg :)

In Shkodra in het noorden onze laatste lekë gewisseld voor euro’s want we gingen, uiteraard per Mercedes, met een vrolijke oude baas MONTENEGRO in. Dat was toen het nieuwste land van de wereld en ze hebben gelijk maar de euro geaccepteerd als betaalmiddel. Zwart geld uit Italië als je het mij vraagt, maar OK. De chauf reed ons helemaal naar Ulcinj, waar we nog net een plekje vonden op het knetterdrukke strand. We hadden wederom een spotgoedkoop appartement, waar alleen warm water was als de eigenares achter het gebouw een stekker ergens instak. Dat had ze beter niet kunnen laten zien, want ’s nachts zetten wij daarmee het warme water dus weer aan. Enorm gelachen toen we vanaf ons balkon tien minuten later zagen dat van de halve wijk ineens de stroom uitviel, haha! :D Op dat balkon was het uitzicht op de Adriatische Zee zo fraai dat de Niksicko’s dubbel lekker smaakten! We bleven maar één nacht, met een kort bezoek aan een foute disco. Want we moesten dóór naar Kotor, naar verluidt de mooiste stad van Montenegro, en dat bleek niet gelogen. Schitterend gelegen aan een groot fjord, bleek dit één van de mooiste oude stadjes die ik ooit zag. Overal steegjes, pleintjes en Italiaans aandoende straatjes, oude kerken, een complete stadsmuur eromheen, glimmende tegels en hoog boven alles uittorenend allerlei fortificaties met trappen die deden denken aan een soort kleine Chinese Muur. In de hitte (en rook van bosbranden) kwam ik helemaal stuk boven aan. We waren de nacht daarvoor dan ook iets te hard doorgegaan ;). De beloofde ‘stunning view’ klopte gelukkig wel.
Erg lollig was ook dat we bij een Montenegrijnse oma logeerden: zij op de bank, drie van ons in een bed en eentje op het balkon. Zit je daar ineens grinnikend in zo’n kitsche huiskamer aan een lokaal brouwseltje, haha :D. Oma Angelina kon geen Engels maar ze was erg aardig.

Vervolgens op een lange rit naar Dubrovnik in KROATIË, de ‘Parel van Dalmatië’, de roemruchte stad die aan alle verwachtingen voldeed. Helaas waren er natuurlijk meer toeristen op het idee gekomen om hier een kijkje te gaan nemen, dus het was erg druk en erg duur. Dus een appartementje verderop geboekt (“ten minute walk” vanaf de stad, jaja mooi niet) met een dakterras en eigen keukentje waar we ’s morgens eieren bakten en ‘s avonds pasta bereidden. Handug!
Je kon in de oude stad aan de kleur dakpannen nog goed zien welke huizen voor en na de beschietingen van 1991 gebouwd zijn. Rondom de stad een geweldige stadsmuur, waarover je helemaal rond kon lopen, met uitzicht op het Mediterrane centrum, de wachttorens ernaast, de zee en de eilanden. Wat een machtige stad moest dit geweest zijn. Via een deurtje in de muur kwam je bij Café Buza: een verzameling terrasjes en trappen op de rotsen aan zee. Daar kon je prima chillen en snorkelen. Supermooie plek! :)

Nog een dagje naar Lokrum geweest, het dichtstbijzijnde eiland voor de kust. Tropisch naaldwoud, bestaat dat? Hier wel! Lekker liggen bakken op de rotsen en het uitkijkpunt beklommen, waar ooit een fort met een groot kanon moet hebben gestaan als we die draaicirkel zo zagen. Geweldig uitzicht op Dubrovnik en heel Lokrum, zeer de moeite waard. ’s Avonds ‘thuis’ gebleven: op ons dakterras met twee Australische buren veel gelachen.

Vier uur slaap later zaten we in een airco bus waarmee we liefst drie keer een grens zijn overgegaan: eerst een stukje door BOSNIË-HERZEGOVINA, toen weer verder door Kroatië, en uiteindelijk opnieuw Bosnië in. Vage grenzen. In het begin zagen we nog overal Kroatische vlaggen. Ons doel van de dag was Mostar, waar we ook de eerste schade van de Bosnische Oorlog zagen. Kogelgaten en mortierinslagen in huizen en flats, waarvan sommige ingestort en compleet overwoekerd waren door bomen en planten, en ‘verse’ kerkhoven op de heuvels. In de stad stond amper een huis zonder kogelgaten. Het viel me op dat er wel aan beide zijden van de Neretva-rivier moskeeën stonden, hoewel er tegenwoordig een vrij strikt gescheiden Kroatisch en Bosniak-deel is. Hoogtepunt van Mostar is natuurlijk de wereldberoemde brug, een fantastisch bouwwerk. Vanaf de minaret (!) van de Koski Mehmet Pasha-moskee hadden we er een fraai uitzicht op. Toen eroverheen gelopen; een paar daredevils sprongen er af in de rivier 21 meter onder hen, dé traditie van de stad voor jonge mannen. Blij dat ik daar niet geboren ben! ;)

We hadden geluk: er was die dag een wedstrijd. Eerst sprongen ze ‘normaal’ en moesten ze zo min mogelijk plonzen. Een meisje kreeg hard applaus toen ze vlak voor de wedstrijd door de security heendrong en met kleren en al naar beneden sprong. Het publiek zat met duizenden op het strandje, de rotsen, de terrassen, de balkons, de volgende brug en op de daken. Er werd geklapt, gejuicht en de jury werd regelmatig uitgefloten. En iedereen kromp ineen als er iemand iets te plat op het ijskoude water klapte. Later gingen ze zelfs nog duiken ook! We klokten tegen de 40 km/u vrije val. En een paar coole dudes deden salto’s achterwaarts! Echt super spectaculair! We hadden een mooi plekje aan het water met een sixpackje Becks binnen handbereik. Verderop oefende de jeugd vanaf een rots alvast voor later. ’s Avonds met Kors nog vrij lang Sarajevsko’s zitten drinken in de Sky Lounge, met geweldig uitzicht over de verlichte minaretten en een enorm Kroatisch kruis op een heuvel, met de volle maan erboven.

De laatste etappe voerde ons per treintje door bergachtig terrein tussen Bosnië en Herzegovina in iets van 3 uur naar hoofdstad Sarajevo. Het was er veel bewolkter en kouder dan alle andere steden die we aangedaan hadden. Het oude centrum Barscarsija deed Turks aan met al die minaretten, koffiehuisjes en gesluierde vrouwen. Via een toeristenbureautje belandden we met z’n vieren in een 6-persoons kamer van het Ljubicica Hostel waar veel andere wester- en noorderlingen verbleven. Met Nederlanders, Finnen, Britten en Duitsers bij de picknicktafels pils en rum gedronken en eventjes in de stad geweest. Maar eerst even bijslapen; de laatste nachten zouden nog zwaar genoeg worden. ;)

In de stad overdag het Historisch Museum bezichtigd, met de nadruk op de vierjarige belegering door de Serviërs in de Bosnische Oorlog (de ellende deed denken aan de Hongerwinter van ’45) en per taxi naar het Tunnel Museum gereden. Die tunnel verbond al die jaren het vrije Bosnië met de stad en liep onder het vliegveld door. Over de landingsbaan rennen was levensgevaarlijk, helemaal omdat de Franse VN-troepen zo handig waren op iedereen te schijnen met zoeklichten, daarmee de Servische ‘snipers’ in de kaart spelend. De tunnel begon in een huis, de eigenaar verkocht zelf de kaartjes. Je kon er een twintigtal meters inlopen, over het railsje dat ze er later inlegden voor zwaarder materieel. Vooral eten en drinken ging de stad in, en gewonden vice versa. Indrukwekkend museumpje, boeiende plek.
Er is zóveel geschiedenis geschreven in Sarajevo: we stonden ook op de plek bij de Latin Bridge waar Franz Ferdinand en Sophie doodgeschoten werden door Gavrilo Princip; het startschot voor de Eerste Wereldoorlog. Het voelde heel bevreemdend om in deze stad te zijn, die zo kort geleden nog in de fik stond. Langs ‘Sniper Alley’ zie je nog overal kogelgaten in de muren. Overigens is de meeste schade alweer hersteld: life goes on. Het nachtleven ook trouwens: je kunt er de hele nacht goed stappen.

Ook de dagen erna werden we vaak aan de oorlog herinnerd. Een eeuwige vlam in het centrum, de markt waar meerdere keren Servische granaten zijn neergekomen, de eindeloze rijen witte grafstenen op de kerkhoven, met allemaal dezelfde jaartallen, het museum waar bebloede schoolschriftjes lagen. Omdat er in de stad verder weinig ‘sights’ zijn, gingen we met Mohammed de taxichauffeur mee de bergen in, waar naar verluidt een heuse piramide gevonden is! Onderweg vertelde hij over de oorlog: hij had ook over de landingsbaan gerend en was twee keer gewond geraakt. Met enige fantasie zagen we bij Visoko een piramidevorm in een berg, waarvan één of andere archeologie-aap beweert dat-ie echt is en dat er nog 4 of 5 moeten zijn. We bekeken de opgravingen, die niet erg overtuigend waren. Ik vroeg me vooral af waarom er niet een heel leger archeologen bezig was met tandenborstels de boel af te graven. Omdat we er nu toch ingetrapt waren, ook gelijk maar een shirt en een beeldje gekocht. Ik heb er achteraf ook nooit meer iemand over gehoord, haha. :)

De laatste nachten waren nog vrij heftig. Met twee Groningse jongens en twee Bosnische zusjes die bij hen in de klas zaten, plus wat loslopende Finnen, Engelsen en Ieren de stad onveilig gemaakt. Met christenen, moslims, een jood en wij atheïsten de wereldproblematiek en dan met name de religieuze conflicten besproken. Conclusie: iedereen is gek. Dan zit er niks anders op dan bier te gaan drinken. Beste clubs die ik aan kan raden: City Pub, Sloga en Bohemi, waar een soort elektrische stoel stond, voor de betere Kodakmomenten. Hard mee staan zingen met onverstaanbare Balkan-hits. Uiteindelijk thuisgebracht met een taxi die heel toepasselijk Kale Taxi heette hehe ;).

De allerlaatste dag was het weer flink opgeknapt en konden we nog een keer afbakken bij het zwembad. Gek genoeg enorm verbrand, terwijl we overal met 40 graden geen problemen hadden gehad. Glijbanen, golfslagbad, barretje aan het water, beetje balletje hooghouden: uiterst relaxed. :) Alleen Kors vloog nog bijna als een rodelaar over de kop de glijbaan uit, haha.
Vanaf het kleine vliegveld Sarajevo via München terug naar huis gevlogen, waarna de treinreis naar Groningen zoals altijd het dieptepunt vormde. Wat een vol landje toch weer. Aan domme mensen ook weer geen gebrek. We hadden echter mazzel: in Nederland werd het net nu ook 30 graden! Afbakken bij de Hoornse Plas dus! Er gaat niets boven Groningen, toch…?